In Kuala Lumpur begon de graffiti in Central Market: een opvallend blauw gebouw in het centrum van de stad. Hoewel dit eerst een versmarkt was, is het nu een komen en gaan van toeristen die een souvenirtje willen meenemen uit een van de tientallen kleine winkeltjes die de markt rijk is. Onder het genot van een kop koffie in het Westers aandoend koffietentje vertelt Grace Chen, een kordate dertiger, over de historie van het pand en de daarmee gepaard gaande opkomst van de graffiti. “Ongeveer vijftien jaar geleden was dit geen plek voor toeristen en middenklassers, maar een plek van drugdealers en verslaafden”. Central Market ligt dicht bij het water. Vlakbij de door grote muren afgebakende rivier Sungai Kelang spraken de dealers af om hun waar te verkopen.
Graffiti werd in Amerika geïntroduceerd met de komst van de hiphopmuziek. Deze muziekstijl kwam op in de jaren zeventig en wordt gekenmerkt door sterk ritmische muziek en rappen. Hiphop werd onderdeel van een subcultuur, waar ook breakdancing en graffiti bij hoorden. Deze subcultuur werd snel populair in Amerika en waaide over naar Europa en Azië. Het duurde nog tot midden jaren negetig totdat hiphop ook in Kuala Lumpur populair werd. In Maleisië zijn het volgens Grace Chen vooral jongeren die zich op graffiti storten. Ze vertelt geanimeerd over deze historie. “Jongeren kregen het gevoel dat ze hun mening publiekelijk moesten uiten”. Woorden waren hiervoor niet genoeg, ze moesten zich uitdrukken in beelden en gebruikten woorden alleen ter uitleg. Omdat canvas in die tijd erg duur was gingen ze op zoek naar andere mogelijkheden en muren bleken de oplossing. De grote muren rondom Central Market boden genoeg plaats. Daarom gebruikten de jongeren deze plek om voor het eerst graffiti te maken.”
Vandalisme
Dat graffiti vanaf die tijd steeds populairder werd, betekent niet dat de regering het ook accepteerde. De politici vonden het lelijk en noemden het vernieling. Als oplossing schilderden ze over de kunstwerken heen en zette ze politie in om graffiti tegen te gaan. Omdat de kunstenaars niet alleen op openbare muren schilderden, maar ook gebouwen met hun graffiti verfraaiden, werden graffitiartiesten vaak gezien als vandalen. Grace Chen is het daar niet mee eens. “De vandalen verpestten het juist voor de echte artiesten”. Door de slechte naam moest graffiti vaak ondergronds en snel gebeuren en moest er veel voorbereidingswerk worden gedaan.
Hier moest een eind aan komen, vonden drie grote namen in de graffitiwereld. Tha-B, Anokayer en Kioue gingen in 2002 naar de burgemeester en lieten daar hun werk zien. De burgemeester zag in dat niet alle graffiti vandalisme was en stond toe dat de artiesten in principe hun eigen kunst op straat mogen vertonen. Het is niet helemaal legaal gemaakt, maar het wordt gedoogd. Ook werden er vanaf dat moment evenementen in Kuala Lumpur georganiseerd, waaraan graffitikunstenaars over de hele wereld meedoen. De burgemeester, die eerst vrij conservatief is, zag het nut van deze bijeenkomsten in omdat hij zich realiseerde dat dit voor jongeren een kans is om uit de drugs te komen en zich in kunst te ontplooien. Graffitiartiesten worden sindsdien niet meer achternagezeten door de politie. Die hebben volgens Grace Chen wel betere dingen te doen.
Politiek statement
Grace Chen vertelt hoe de graffiti in het begin gemaakt werd. Dit gebeurde vaak met behulp van stencils die de kunstenaars gebruikten, in plaats van spuitbussen. Een stencil is een speciaal soort papier waarop het gewilde design kan worden uitgesneden. Door inkt op deze uitgesneden afdruk te spuiten, kunnen afdrukken makkelijk en snel op de muur worden geplaatst. Door deze stencils is ook Grace Chen in aanraking gekomen met graffiti.
Ze vertelt dat het voor haar allemaal begon rond 2010. “De stad Kuala Lumpur ging gebukt onder een aantal problemen, waarvan het aantal schoolverlaters er een was. In die tijd spijbelden veel kinderen om de druk van hun schoolwerk te verlichten”. Grace Chen legt uit: “Een groot stencil daarover met NO SCHOOL TODAY? trok mijn aandacht. Het was een direct gebaar naar de kinderen en dat vond ik mooi.” Ook een ander stencil uit die tijd kreeg waardering van Grace Chen. Die ging over kindontvoeringen die destijds veel plaatsvonden. Het verhaal over een klein meisje dat vermoord werd gevonden voor een winkel kreeg veel publiciteit. Graffitiartiesten maakten het stencil 'KIDNAP CARS NOT KIDS' in haar naam. Daarmee refereerden ze tegelijkertijd aan het grote parkeerprobleem in Kuala Lumpur.
Graffiti heeft vaak een sociale of politieke betekenis, maar er zijn ook artiesten die echt alleen kunst maken. Zo vertelt Grace Chen over een moslim meisje dat een kunstwerk maakte over een moslima met hoofddoek en sigaret. Dit was voor haar echter geen vorm van protest, ze schilderde gewoon wat ze mooi vond. Graffitiartiest Rat Heist is het hier niet mee eens. Hij verklaart dat graffiti voor hem nooit alleen kunst is, dat het sowieso een politiek statement is omdat mensen het op een verboden plaats doen.
Rat Heist, een pseudoniem, beschrijft zelf zijn eerste ervaring met graffiti: “Dat was in Indonesië, ik zag dat mensen daar op de muren schilderden om hun woede te uiten, ik was ook altijd boos en kon zo mijn boosheid leren beheersen”. Nog steeds zijn niet al zijn boodschappen vrolijk van aard, ook provocatie en woede kunnen zijn boodschappen beheersen. Zijn ultieme doel is echter niet provocatie, maar de kans om via graffiti mensen te bereiken en hen te laten nadenken over sociale problemen.
Graffiti is uitgegroeid tot een veelvoorkomende vorm van kunst in Kuala Lumpur, met een grote groep vertegenwoordigers die meedoen aan wedstrijden over de hele wereld en zich inzetten voor betere omstandigheden voor jongeren. Zo zijn er workshops voor jongeren over graffiti en wordt aan tienermeisjes die zwanger zijn door middel van kunst verteld hoe ze hiermee om moeten gaan. Graffiti is dus niet alleen mooi om te zien, maar ook nuttig. Het geeft artiesten de kans zich te uiten.
