Het proces rondom de opening van de Speelkamp 22 kent een nogal hobbelig verloop. Zo werd eind juni 2023 - zonder eerdere briefing - bekend dat het COA dit kantoorpand in het centrum van Leusden had aangekocht. Met als doel de tachtig tot honderd amv’ers uit het nabijgelegen Van der Valk Hotel op te vangen. De tijdelijke opvanglocatie in het Van der Valk Hotel ging sluiten en omdat COA sinds 2022 panden mag aankopen zonder eerst de benodigde vergunningen te hebben, om haar tekort aan opvangplaatsen te verkleinen, werd de buurt verrast met een gedane zaak.
Tegen het plan om honderd jongeren te huisvesten maakten buurtbewoners en gemeenteraadsleden bezwaar. Het aantal moest omlaag. Lost in Europe reconstrueert het proces voor Small Stream Media.
“Buurtbewoners zijn vooral overvallen door de manier waarop de mededeling is gedaan. Zij kregen het gevoel voor een voldongen feit te zijn geplaatst. Tussen de bekendmaking van de aankoop en de informatiebijeenkomst zat slechts vier dagen”, aldus een gemeenteraadslid dat anoniem wil blijven. “Het nieuws was heel anders gevallen in de buurt als er van te voren was geluisterd naar hun zorgen en wensen. Buurtbewoners hebben voorstellen gedaan voor een alternatieve locatie, maar daar is niets mee gedaan. Hierdoor voelen mensen zich buitenspel gezet en gepasseerd”.
Op een informatiebijeenkomst begin juli 2023, georganiseerd door de gemeente, werd direct duidelijk dat de buurt het niet eens was met de plannen voor de nieuwe opvanglocatie. Er was angst voor overlast en volgens de buurtbewoners was het pand helemaal niet geschikt om circa tachtig tot honderd jongeren op te vangen. Bovendien zou de opvang veel te dicht op de woningen in de wijk staan.
Een groep buurtbewoners verenigt zich in de “Werkgroep Speelkamp” met als doel van de werkgroep om het besluit terug te draaien. Ze laten hoorbaar merken dat ze het niet eens zijn met de locatie van de opvang in hun woonwijk en zetten in augustus 2023 een online petitie op om de opvang in het geheel te voorkomen. Deze werd 685 keer ondertekend.
Discriminatie
Maar er is meer aan de hand. Net als veel andere gemeenten in Nederland wordt er in Leusden vanaf het moment dat duurzame opvang voor minderjarigen op de agenda staat alleen gesproken over ‘kansrijke’ amv’ers. Hoewel de discussie over kansrijke of kansarme amv’ers de raadsvergaderingen niet heeft gedomineerd, wil de gemeenteraad de plek in het centrum alleen voor de ‘kansrijke’ jongeren uit de noodopvang in het Van der Valk Hotel creëren. Uiteindelijk worden er zestig jongeren opvangen. Voor de andere twintig jongeren uit het hotel is geen plek.
Maar volgens Defence for Children Nederland kan dat niet. “Elk kind heeft recht op alle rechten uit het VN-Kinderrechtenverdrag. Zonder uitzonderingen”, zegt Marie-Christine Alting von Geusau, Juridisch medewerker Kinderrechten en Migratie van Defence for Children Nederland. Ze geeft aan dat een onderscheid tussen kansarme en kansrijke asielzoekers lijkt te zijn gebaseerd op nationaliteit en inwilligingspercentage van dat land. “In onze ogen kunnen echter ook andere factoren meespelen die ervoor zorgen dat iemand ‘kansrijk’ of ‘kansarm’ is in de asielprocedure. Een individuele benadering is ontzettend belangrijk, zeker als het gaat om een kind.”
Gemeenteraadslid voor het CDA in Leusden, Bas van Os, is een van de aanvragers van de motie ‘Vreemd aan de orde van de dag’. In de raadsvergadering van 9 november 2023 verzoekt de raad het college om “op korte termijn een beleidsnotitie Duurzame opvang kansrijke Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen voor te leggen”.
Van Os verklaart waarom zij toch voor dit onderscheid van kansrijke AMV’s kozen. “Ons ging het vooral om het bouwen van duurzame relaties met deze jongeren. Zodat zij kunnen integreren. Deze jongens zijn kansrijk en mogen dus waarschijnlijk in Nederland blijven. We hebben veel vrijwilligers in Leusden, die wilden we klaar hebben staan, de gemeente moest klaarstaan en de voorzieningen moesten klaar zijn. We wilden aan die jongens laten weten dat ze welkom zijn en dat ze mee kunnen doen”.
“Wij staan er als kinderrechtenorganisatie niet achter dat dit onderscheid gemaakt wordt”, vult Alting von Geusau van Defence for Children Nederland aan. “Nederland moet ervoor zorgen dat kinderen beschermd worden tegen discriminatie. Dat betekent dat er geen ongeoorloofd onderscheid gemaakt mag worden tussen kinderen. Niet naar geslacht, nationaliteit of wat dan ook. Dit geldt onverkort voor kinderen die in Nederland wonen maar (nog) geen verblijfsvergunning hebben, ongeacht of hun aanvraag kansarm of kansrijk is”.
Leusden is niet de enige gemeente waar er toch zo over gesproken wordt. Meerdere gemeenten in Nederland geven steeds vaker aan aan wie ze wel en dus ook aan wie ze geen opvang willen bieden. Dat blijkt ook uit onderzoek van NRC en wordt bevestigd door het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). Alting von Geusau: “Als gemeentes alleen kansrijke amv’ers willen opvangen, is er sprake van groepsgewijs selecteren wat leidt tot discriminatie. Deze praktijk heeft vergaande gevolgen voor het welzijn en de ontwikkeling van kinderen. Dit leidt ertoe dat, om de staatssecretaris te citeren tijdens zijn verdediging van de Spreidingswet op 16 januari jl. ‘de zwakste mensen in de slechtste opvang’ terecht komen. Met andere woorden: kansarme amv’ers komen in de slechtste opvang terecht. Kansarme amv’ers hebben, net als alle andere jongeren, recht op bijzondere bescherming en bijstand, waaronder passende opvang, basiszorg, passend onderwijs, spel en buitenschoolse activiteiten.”
Naast het gegeven dat de voorkeur voor kansrijke asielzoekers niet te verenigen is met het gelijkheidsbeginsel blijkt ook dat de gemeente hier helemaal niet over gaat. Christina Stepanian, beleidsadviseur Sociaal Domein bij de gemeente Leusden, laat via de mail weten: “Het COA beslist welke jongeren geplaatst worden op een bepaalde locatie, daar heeft de gemeente geen invloed op”.
Arjen Zegers, de woordvoerder van het COA in de provincie Utrecht bevestigt dat. “Wij mogen volgens de Vreemdelingenwet helemaal geen onderscheid maken in doelgroepen. Gemeenten kunnen wel hun wensen kenbaar maken, maar wij mogen niet aan doelgroepenbeleid doen.”
Verdeeldheid
In de gemeenteraad van Leusden blijven de meningen verdeeld over de nieuwe opvanglocatie van de amv’ers. Bas van Os is niet te spreken over hoe het COA de aankoop van het pand heeft gedaan. “Dat heeft het draagvlak voor de opvang van deze jongens aangetast onder bewoners en raadsleden. Bovendien ben ik geen voorstander van grote locaties, je moet gewoon geen 100 jongeren bij elkaar plaatsen”.
Op 16 november 2023 vindt er, op verzoek van de VVD en met ruime steun in de gemeenteraad, een interpellatiedebat plaats. Hierin moet het college van Burgemeester en Wethouders zich verantwoorden over de aankoop van de Speelkamp 22 door het COA. Tijdens dit debat wordt door het college toegezegd dat er nu toch eerst gesproken moet worden met de raad en omwonenden over de voorwaarden en kaders waarbinnen de opvang plaats kan vinden.
Vervolgens wordt in december 2023 een beleidsnotitie met gewenste kaders voor de opvang opgesteld door een aantal gemeenteraadsleden in samenspraak met omwonenden en aangeboden aan het college van B&W. Daarin staat beschreven dat op het gebied van veiligheid gewenst wordt dat de gemeente zorg draagt voor korte lijnen met politie en BOA’s, zowel voor de beveiliging als voor de bewoners en omwonenden. Ook moeten de raad en omwonenden transparant en tijdig, binnen 1 werkweek, informatie ontvangen over calamiteiten en incidenten die direct invloed hebben op hen.
Alting von Geusau van Defence for Children Nederland reageert: “Het VN-Kinderrechtencomité gaat zelfs zo ver dat er maatregelen genomen moeten worden om stigmatisering en misvattingen over deze kinderen in de samenleving tegen te gaan. Denk maar aan de opvatting dat kansarme amv’s zorgen voor overlast. Plaatsing van kinderen in de opvang moet altijd gebaseerd zijn op een individuele beoordeling in lijn met het evenredigheidsbeginsel. Om het non-discriminatiebeginsel te respecteren, mogen maatregelen nooit collectief of groepsgewijs worden toegepast. Er moet altijd een individuele beoordeling plaatsvinden”.
Bezwaarschriften
In februari 2024 ontstaat er toch weer onduidelijkheid binnen de gemeenteraad, dit keer over een afgegeven omgevingsvergunning door de gemeente. Het college heeft een omgevingsvergunning afgegeven aan het COA voor het tijdelijk opvangen van amv’ers. Een week later besluit het college de vergunning weer in te trekken en eerst voor te leggen aan de raad. Dat blijkt dan niet meer mogelijk omdat het intrekken van de verleende vergunning onrechtmatig zou zijn. In december 2024 biedt de burgemeester tijdens de raad excuses aan voor de verkeerde gang van zaken rondom de omgevingsvergunning die niet conform de afspraken zijn gegaan.
Bezwaren werden niet alleen ingediend bij de gemeente. In juni 2024 konden omwonenden hun bezwaren indienen bij een onafhankelijke klachtencommissie. De secretaris van de adviescommissie bezwaarschriften, dhr. van de Scheur, zegt: "De ingediende bezwaren komen overeen met wat je ook in de rest van het land hoort. Het gaat dan vooral over privacy, geluidsoverlast en waardevermindering van woningen”.
Van de 15 bezwaren die zijn ingediend zijn de meeste verworpen door de gemeente. Toch is er wel gehoor gegeven aan een paar bezwaren. Behalve het lagere aantal AMV’ers dat opgevangen wordt, wordt op verzoek van bewoners ook een heg van 170 cm hoog geplaatst rondom het gebouw om de privacy van bewoners te bewaken.
Het hielp niet de lucht te klaren. Anderhalf jaar na de aankoop van de Speelkamp 22 door COA in Leusden stapten omwonenden op 13 december 2024 alsnog naar de rechter waar zij in beroep gingen om de opening van de opvanglocatie tegen te houden en een tijdelijke streep door de omgevingsvergunning te zetten. Tevergeefs. De rechter ging er niet in mee, meldde het AD diezelfde dag. De belangen van de omwonenden wegen minder zwaar dan die van het COA en de gemeente. Zij hebben namelijk een groot belang bij het in gebruik nemen van het pand.
En dus mochten zestig amv’ers het pand aan de Speelkamp 22 per 6 januari 2025 betrekken. De opening verliep volgens COA woordvoerder Arjen Zegers goed. “Tijdens de informatiebijeenkomst hieraan voorafgaand waren zo’n 90 mensen aanwezig die positief reageerden”, zag hij.
